Hayyam NiÅŸabur'ludur. YaÅŸadığı dönemin ünlü veziri Nizamül-Mülk ve Hasan Sabbah ile aynı medresede zamanın ünlü alimi Muvaffakeddin Abdüllatif ibn el Lübad'dan eÄŸitim görmüş ve hayatı boyunca her ikisi ile de iliÅŸkisini kesmemiÅŸtir. Bazı kaynaklar; Hasan Sabbah'ın Rey kentinden olduÄŸu Nizamül-Mülk'ün de yaşça Ömer Hayyam ve Hasan Sabbah'tan büyük olduÄŸunu ve böylece aynı medresede eÄŸitim görmediklerini belirtmektedir. Yine de Ömer Hayyam, Hasan Sabbah ve Nizamül-Mülk'ün iliÅŸki içinde olduklarını inkar etmemektedir.Â
Ömer Hayyam, birçok bilim insanınca Bâtınî ve Mu'tezile anlayışlarına dâhil görülür. Evreni anlamak için, içinde yetiÅŸtiÄŸi Ä°slam kültüründeki hâkim anlayıştan ayrılmış, kendi içinde yaptığı akıl yürütmeleri eÅŸine az rastlanır bir edebi baÅŸarı ile dörtlükler halinde dışa aktarmıştır. Çadırcı anlamına gelen "Hayyam" takma adını babasının çadırcılık yapmasından almıştır. Hayyam aynı zamanda çok iyi bir matematikçiydi. Üçüncü dereceden bilinmeyen denklemlerle ilgili yazdığı bir eserinde bilinmeyen rakamın yerine Arapça'da "ÅŸey" anlamına gelen kelimeyi kullanmıştır. Daha sonra bu eseri diÄŸer dillere çevrilirken Ä°spanyolcaya "Xay" olarak geçmiÅŸtir. Daha sonra bu kelime ilk harfine indirgenerek bilinmeyen rakamın simgesi "x" olarak kullanılmaya baÅŸlamıştır. Binom açılımını ilk kullanan bilim insanıdır. Hayyam, genelde ÅŸiirlerindeki eÄŸlence düşkünlüğünün belirgin olmasından dolayı Rubaileri ile ünlenmiÅŸtir. GeçmiÅŸte yaÅŸamış birçok ünlünün aksine Ömer Hayyam'ın doÄŸum tarihi günü gününe bilinmektedir. Bunun sebebi, Ömer Hayyam'ın birçok konuda olduÄŸu gibi takvim konusunda da uzman olması ve kendi doÄŸum tarihini araÅŸtırıp tam olarak bulmasıdır.Â
Rubaîlerinde; dünya, var oluÅŸ, Allah, devlet ve toplumsal örgütlenme biçimleri gibi hayata ve insana iliÅŸkin konularda özgürce ve sınır tanımaz bir ÅŸekilde akıl yürüttüğü görülmektedir. Akıl yürütürken ne içinde yaÅŸadığı toplumun ne de daha öncesi zamanlarda yaÅŸamış toplumların kabul ettiÄŸi hiçbir kurala baÄŸlı kalmamış, kendinden önce yaÅŸayanların insan aklına koymuÅŸ olduÄŸu sınırları kabullenmemiÅŸ, bir anlamda dünyayı, insanı, var oluÅŸu kendi aklıyla baÅŸtan tanımlamış; bu nedenle de çağını aÅŸarak "evrenselliÄŸe" ulaÅŸmıştır. Ancak unutmamak gerekir ki Hayyam'ın yaÅŸadığı dönem, kendisi gibi çaÄŸları aÅŸan ve tarihin gördüğü en büyük düşünürlerden birini yaratacak sosyo-kültürel altyapıya sahipti. Kendi tarihinin belki de en aydınlık dönemlerini yaÅŸayan Ä°slam dünyasında felsefenin hak ettiÄŸi ilgiyi gördüğü, Selçuklu saraylarında ise sentez bir Orta DoÄŸu kültürü (Türk-Hint-Arap-Çin-Bizans) oluÅŸmaya baÅŸladığı bir dönemde yaÅŸayan düşünür, böylece nispeten yansız ve bilimsel bir öğrenim görmüş, Müslüman fakat felsefeyi günah saymayan bir toplum içinde özgürce felsefe ile ilgilenebilmiÅŸtir.Â
Hayyam, aynı zamanda dünya bilim tarihi için de önemli bir yerdedir. Günümüzde kullanılan Miladi ve Hicri Takvimlerden çok daha hassas olan Celali Takvimi'ni hazırlamıştır. Okullarda Pascal Üçgeni Fransız matematikçi Blaise Pascal'ın soyadıyla olarak öğretilen matematik kavramı aslında Ömer Hayyam tarafından oluşturulmuştur. Matematik, astronomi konularında dünyanın önde gelen bilim insanlarındandır. Birçok bilimsel çalışması olduğu bilinmektedir. Pek çok Rubai ünü sebebiyle Hayyam'ınkilerine karıştırılmıştır, bilinen kadarıyla Rûbailerinin sayısı 158'dir. Fakat kendisine mal edilenler binin üzerindedir.